Sesja 4: Wprowadzenie do promptów
Sztuka komunikacji z AI
🎯 Cele sesji
- Zrozumienie czym jest prompt i jak działa
- Opanowanie podstawowych technik prompt engineering
- Stworzenie biblioteki promptów dla swojego przedmiotu
- Iteracyjne doskonalenie promptów w praktyce
📝 Czym jest prompt?
Definicja
Prompt - tekst służący jako polecenie, zapytanie lub instrukcja, która inicjuje odpowiedź modelu językowego (LLM - Large Language Model)
Schemat działania
TEKST (prompt) → LLM → TEKST (completion/odpowiedź)
Analogia z życia codziennego
Prompt to jak instrukcja dla bardzo mądrego asystenta:
- Wyobraź sobie, że dajesz zadanie komuś inteligentniemu, ale kto nie zna specyfiki Twojej pracy
- Jasna instrukcja = dobra praca
- Niejasna instrukcja = nieprzewidywalne rezultaty
- Szczegółowa instrukcja = lepsze dostosowanie do potrzeb
🎯 Zasady Andrew Ng dla prompt engineering
Na podstawie kursu "ChatGPT Prompt Engineering for Developers" (Andrew Ng & Isa Fulford, OpenAI)
Zasada 1: Pisz jasne i konkretne instrukcje
Główna reguła: Myśl o LLM jak o mądrym asystencie, który nie zna szczegółów Twojego zadania. Kiedy AI nie działa, często przyczyną są niewystarczająco jasne instrukcje.
Taktyka 1.1: Używaj delimiterów
Cel: Wyraźnie oddziel treść do przetworzenia od instrukcji
Przykłady delimiterów:
- Potrójne backticki: ```tekst```
- Cudzysłowy: "tekst"
- Tagi XML: <tekst>treść</tekst>
- Trzy myślniki: ---tekst---
Przykład dla nauczyciela:
Przetłumacz poniższy tekst na prosty język dla uczniów klasy 5:
"""
Fotosyntesis to skomplikowany proces biochemiczny, w którym rośliny
wykorzystują energię słoneczną do konwersji dwutlenku węgla i wody
w glukozę i tlen.
"""
Dlaczego to działa: Zapobiega "prompt injection" i pomaga AI zrozumieć, co dokładnie ma przetworzyć.
Taktyka 1.2: Proś o strukturalne wyjście
Cel: Łatwiejsze przetwarzanie odpowiedzi AI
Przykład dla nauczyciela:
Stwórz quiz z biologii dla klasy 8 na temat układu krążenia.
Format odpowiedzi w JSON:
{
"quiz_title": "tytuł quizu",
"questions": [
{
"question": "treść pytania",
"options": ["A", "B", "C", "D"],
"correct": "A",
"explanation": "dlaczego ta odpowiedź jest prawidłowa"
}
]
}
Stwórz 5 pytań.
Taktyka 1.3: Sprawdź czy model spełnił warunki
Cel: Upewnij się, że AI wykonał zadanie zgodnie z wymaganiami
Przykład:
Napisz streszczenie artykułu naukowego o zmianach klimatu dla uczniów liceum.
Wymagania:
- Maksymalnie 150 słów
- Poziom języka odpowiedni dla 17-latków
- 3 najważniejsze fakty
- Bez żargonu naukowego
Jeśli nie możesz spełnić tych wymagań, napisz "Nie mogę wykonać zadania".
Taktyka 1.4: Wykorzystaj prompting "few-shot"
Cel: Pokaż AI przykład oczekiwanego stylu
Przykład:
Zamień trudne pojęcia naukowe na proste wyjaśnienia dla dzieci.
Przykład:
Trudne: "Grawitacja to siła przyciągania między masami"
Proste: "Grawitacja to niewidzialna siła, która sprawia, że rzeczy spadają w dół"
Teraz zamień:
Trudne: "Ewaporacja to proces przechodzenia wody ze stanu ciekłego w gazowy"
Proste: [Tu AI wygeneruje odpowiedź w podobnym stylu]
Zasada 2: Daj modelowi czas na myślenie
Główna reguła: Jeśli poprosimy AI o zbyt szybką odpowiedź na skomplikowane pytanie, może popełnić błędy. Lepiej podzielić zadanie na kroki.
Taktyka 2.1: Określ kroki do wykonania
Przykład dla nauczyciela:
Wykonaj następujące działania z poniższym tekstem o fotosynteza:
Tekst: """[wklej tekst]"""
1. Podsumuj tekst w jednym zdaniu
2. Przetłumacz podsumowanie na język prosty dla klasy 6
3. Wypisz 3 najważniejsze słowa kluczowe
4. Stwórz pytanie sprawdzające zrozumienie
Użyj tego formatu:
Krok 1 - Podsumowanie: [treść]
Krok 2 - Wersja dla klasy 6: [treść]
Krok 3 - Słowa kluczowe: [lista]
Krok 4 - Pytanie kontrolne: [pytanie]
Taktyka 2.2: Poproś model o rozwiązanie przed oceną
Błąd typowy: Prosić AI o ocenę rozwiązania ucznia bez własnej analizy
❌ Problematyczne podejście:
Oceń czy to rozwiązanie równania x² + 3x - 4 = 0 jest prawidłowe:
"x = 2 i x = -1"
✅ Lepsze podejście:
Zadanie: Rozwiąż równanie x² + 3x - 4 = 0
Najpierw sam rozwiąż to równanie krok po kroku, potem oceń czy rozwiązanie studenta "x = 2 i x = -1" jest prawidłowe.
Format:
Moje rozwiązanie:
[kroki]
Ocena rozwiązania studenta:
[analiza]
Iteracyjny proces doskonalenia promptów
Metodologia Andrew Ng:
- Wypróbuj - napisz pierwszy prompt
- Przeanalizuj - oceń jakość odpowiedzi
- Doprecyzuj - dodaj szczegóły, przykłady, ograniczenia
- Testuj ponownie - sprawdź poprawę
- Powtarzaj - do uzyskania satysfakcjonującego efektu
Przykład iteracji:
Wersja 1: "Napisz plan lekcji o wojnie"
Wersja 2: "Napisz plan lekcji o II wojnie światowej dla klasy 8"
Wersja 3: "Napisz 45-minutowy plan lekcji o przyczynach wybuchu II wojny światowej dla klasy 8, uwzględnij materiały audiowizualne"
Wersja 4: "Jesteś nauczycielem historii z 10-letnim stażem. Napisz 45-minutowy plan lekcji o przyczynach wybuchu II wojny światowej dla klasy 8. Plan powinien zawierać: wprowadzenie (5 min), część główną (35 min), podsumowanie (5 min). Uwzględnij materiały audiowizualne dostępne w polskiej szkole."
🎯 Anatomia dobrego promptu
Podstawowe elementy
1. Rola/kontekst
Powiedz AI kim ma być
❌ Słabo: "Wytłumacz fotosyntezę"
✅ Dobrze: "Jesteś nauczycielem biologii z 10-letnim stażem..."
2. Zadanie
Jasno określ co ma zrobić
❌ Słabo: "Pomóż z matematyką"
✅ Dobrze: "Stwórz 5 zadań z równań liniowych dla klasy 8"
3. Kontekst/szczegóły
Podaj wszystkie istotne informacje
❌ Słabo: "Zrób quiz"
✅ Dobrze: "Stwórz quiz z historii dla klasy 7 na temat średniowiecza, 10 pytań wielokrotnego wyboru, różne poziomy trudności"
4. Format/styl
Określ jak ma wyglądać odpowiedź
✅ Przykład: "Odpowiedź w formie tabeli", "Użyj prostego języka", "Maksymalnie 200 słów"
5. Przykłady (opcjonalnie)
Pokaż AI czego oczekujesz
✅ Przykład: "Podobnie jak w tym przykładzie: [przykład]"
Szablon uniwersalny
[ROLA]: Jesteś [opisz kim AI ma być]
[ZADANIE]: Twoje zadanie to [konkretne polecenie]
[KONTEKST]: Pracujesz z [grupa docelowa] na poziomie [poziom]
[WYMAGANIA]:
- [wymaganie 1]
- [wymaganie 2]
- [wymaganie 3]
[FORMAT]: Przedstaw wynik w formie [opisz format]
🔧 Techniki prompt engineering
1. Zero-shot prompting
Zadanie bez przykładów
Przykład:
"Wyjaśnij pojęcie grawitacji dla ucznia klasy 6"
Kiedy używać: Proste, dobrze zdefiniowane zadania
2. Few-shot prompting
Zadanie z przykładami
Przykład:
"Stwórz zadania matematyczne jak w przykładach:
Przykład 1: Ania ma 24 cukierki i chce podzielić je równo między 6 przyjaciół. Ile cukierków dostanie każdy?
Odpowiedź: 24 ÷ 6 = 4 cukierki
Przykład 2: W koszyku jest 35 jabłek. Jeśli każda torba mieści 7 jabłek, ile toreb potrzeba?
Odpowiedź: 35 ÷ 7 = 5 toreb
Teraz stwórz 3 podobne zadania z dzieleniem:"
Kiedy używać: Gdy chcesz określony styl/format odpowiedzi
3. Chain-of-thought prompting
Prośba o pokazanie rozumowania
Przykład:
"Wyjaśnij krok po kroku dlaczego liście zmieniają kolor jesienią.
Pokaż swoje rozumowanie:
Krok 1: [co się dzieje]
Krok 2: [dlaczego to następuje]
Krok 3: [jaki jest rezultat]"
Kiedy używać: Złożone problemy wymagające wyjaśnienia logiki
4. Role prompting
Nadanie AI konkretnej roli
Przykład:
"Wciel się w rolę średniowiecznego kowala i opowiedz uczniom klasy 6
o swoim dniu pracy. Użyj prostego języka i ciekawych szczegółów."
Kiedy używać: Kreatywne zadania, różne perspektywy
5. Iterative prompting
Stopniowe udoskonalanie przez kolejne zapytania
Prompt 1: "Stwórz plan lekcji o fotosynteziedla klasy 7"
Prompt 2: "Dodaj do tego planu 3 eksperymenty możliwe do wykonania w klasie"
Prompt 3: "Zmień eksperymenty - nie mamy mikroskopów w szkole"
Prompt 4: "Dodaj kryteria oceny dla każdej aktywności"
Kiedy używać: Złożone projekty wymagające dopracowania
📚 Biblioteka promptów dla nauczycieli
Kategoria: Tworzenie materiałów
Generator planów lekcji
Jesteś doświadczonym nauczycielem [PRZEDMIOT] z 15-letnim stażem pedagogicznym.
Stwórz szczegółowy plan 45-minutowej lekcji dla klasy [NUMER] na temat: "[TEMAT]"
Cele lekcji:
- [CEL GŁÓWNY]
- [CELE SZCZEGÓŁOWE]
Plan powinien zawierać:
1. WPROWADZENIE (5-7 min): Jak zainteresować uczniów i aktywizować wiedzę
2. CZĘŚĆ GŁÓWNA (30-35 min): Szczegółowy opis aktywności krok po kroku
3. PODSUMOWANIE (5-8 min): Sprawdzenie zrozumienia i zadanie domowe
Wymagania:
- Dostosowane do polskiej podstawy programowej
- Uwzględnij różne style uczenia (wzrokowy, słuchowy, kinestetyczny)
- Materiały dostępne w przeciętnej polskiej szkole
- Jasne instrukcje dla nauczyciela
- Pytania aktywizujące i sprawdzające rozumienie
Format: Czytelny plan z oznaczonymi minutami i potrzebnymi materiałami.
Generator quizów
Stwórz quiz sprawdzający wiedzę z tematu "[TEMAT]" dla uczniów klasy [NUMER].
Specyfikacja:
- [LICZBA] pytań wielokrotnego wyboru
- 4 opcje odpowiedzi do każdego pytania
- Różne poziomy trudności: [LICZBA] łatwych, [LICZBA] średnich, [LICZBA] trudnych
- Jeden dystractor (błędna odpowiedź) w każdym pytaniu powinien być "prawdopodobny" ale nieprawidłowy
Wymagania treściowe:
- Pytania sprawdzające zarówno wiedzę jak i rozumienie
- Język dostosowany do wieku uczniów
- Bez pytań podchwytliwych
- Zgodne z polską podstawą programową
Format odpowiedzi:
PYTANIE 1: [treść pytania]
A) [opcja]
B) [opcja]
C) [opcja]
D) [opcja]
POPRAWNA ODPOWIEDŹ: [litera]
WYJAŚNIENIE: [krótkie uzasadnienie]
[Klucz odpowiedzi na końcu]
Kategoria: Wyjaśnianie pojęć
Ekspert-wyjaśniacz
Wciel się w rolę eksperta w dziedzinie [DZIEDZINA], który ma dar wyjaśniania skomplikowanych rzeczy w prosty sposób.
Wytłumacz pojęcie "[POJĘCIE]" dla ucznia klasy [NUMER]:
Wymagania:
- Użyj języka odpowiedniego dla [WIEK]-latka
- Zacznij od prostej definicji
- Podaj 2-3 przykłady z życia codziennego ucznia
- Użyj analogii lub metafory jeśli pomaga to w zrozumieniu
- Długość: maksymalnie 150 słów
- Unikaj żargonu naukowego (jeśli musisz użyć trudnego terminu - wyjaśnij go)
Na końcu dodaj jedno pytanie sprawdzające zrozumienie.
Kategoria: Komunikacja z rodzicami
Generator komunikatów
Jesteś doświadczonym wychowawcą klasy, który potrafi komunikować się z rodzicami w sposób profesjonalny i konstruktywny.
Napisz komunikat do rodziców na temat: [TEMAT]
Informacje do przekazania:
- [INFORMACJA 1]
- [INFORMACJA 2]
- [INFORMACJA 3]
Wymagania:
- Ton: oficjalny ale przyjazny
- Długość: 150-200 słów
- Jasna struktura z punktami
- Konkretne daty i informacje praktyczne
- Dane kontaktowe na końcu
- Podziękowanie za współpracę
Format: Gotowy tekst do wysłania przez dziennik elektroniczny lub email.
Kategoria: Materiały różnopoziomowe
Dostosowanie do poziomu
Mam tekst/zadanie, które chcę dostosować do różnych poziomów zaawansowania w klasie [NUMER].
ORYGINALNY MATERIAŁ:
[WKLEJ MATERIAŁ]
Stwórz 3 wersje tego materiału:
POZIOM PODSTAWOWY (dla uczniów potrzebujących więcej wsparcia):
- Prostszy język
- Więcej wskazówek
- Mniejsze fragmenty informacji
- Dodatkowe wyjaśnienia kluczowych terminów
POZIOM STANDARDOWY (wersja oryginalna z drobnymi poprawkami):
- Dostosowany język do wieku
- Jasna struktura
- Przykłady pomocne w zrozumieniu
POZIOM ROZSZERZONY (dla uczniów szybciej się uczących):
- Dodatkowe informacje i kontekst
- Pytania rozwijające myślenie krytyczne
- Zadania wymagające analizy/syntezy
- Powiązania z innymi tematami
Każda wersja powinna zachować te same główne cele nauczania.
🔄 Iteracyjne doskonalenie promptów
Proces optymalizacji
Krok 1: Pierwsza wersja
Przykład początkowy:
"Zrób quiz z historii"
Krok 2: Dodaj kontekst
"Zrób quiz z historii Polski dla klasy 8"
Krok 3: Określ szczegóły
"Zrób quiz z historii Polski dla klasy 8 na temat zaborów. 10 pytań, różne poziomy trudności."
Krok 4: Dodaj format
"Stwórz quiz z historii Polski dla klasy 8 na temat zaborów.
10 pytań wielokrotnego wyboru, 3 łatwe, 4 średnie, 3 trudne.
Format: pytanie + 4 opcje + poprawna odpowiedź + krótkie wyjaśnienie."
Krok 5: Doprecyzuj wymagania
"Jesteś nauczycielem historii z 10-letnim stażem.
Stwórz quiz sprawdzający wiedzę o zaborach Polski dla uczniów klasy 8.
Specyfikacja:
- 10 pytań wielokrotnego wyboru (A, B, C, D)
- Poziomy trudności: 3 łatwe, 4 średnie, 3 trudne
- Sprawdzaj zarówno wiedzę faktograficzną jak i rozumienie przyczyn/skutków
- Język dostosowany do 14-latków
Format odpowiedzi:
PYTANIE X: [treść]
A) [opcja] B) [opcja] C) [opcja] D) [opcja]
ODPOWIEDŹ: [litera]
WYJAŚNIENIE: [dlaczego ta odpowiedź jest prawidłowa]
Na końcu: klucz odpowiedzi."
Sygnały że prompt wymaga poprawy
Odpowiedź AI jest
- ❌ Za ogólna - dodaj więcej szczegółów do promptu
- ❌ Nie na temat - doprecyzuj zadanie
- ❌ Za trudna/za łatwa - określ poziom docelowy
- ❌ Złym formatem - opisz oczekiwany format
- ❌ Za długa/za krótka - ustaw limity słów/czasu
Przykłady poprawek
Problem: AI pisze za trudno
Dodaj: "Używaj prostego języka dla [wiek]-latków"
Problem: AI nie daje przykładów
Dodaj: "Podaj 2-3 konkretne przykłady z życia uczniów"
Problem: AI jest zbyt abstrakcyjny
Dodaj: "Użyj analogii i metafor. Nawiąż do doświadczeń nastolatków"
🎯 Ćwiczenia praktyczne
Ćwiczenie 1: Transformacja promptu (20 min)
Zadanie: Przekształć słaby prompt w dobry
Słabe prompty do poprawy:
- "Pomóż z polskim"
- "Zrób coś o matematyce"
- "Historia trudna"
- "Uczniowie nie rozumieją"
Proces:
- Zidentyfikuj problemy w promptie (5 min)
- Przepisz używając szablonu uniwersalnego (10 min)
- Przetestuj w AI i oceń wynik (5 min)
Ćwiczenie 2: Zasady Andrew Ng w praktyce (25 min)
Zadanie: Zastosuj zasady Andrew Ng do poprawy promptu
Słaby prompt startowy: "Pomóż z matematyką dla uczniów"
Twoje zadanie: Przekształć ten prompt używając:
Zasada 1 - Jasne instrukcje:
- Użyj delimiterów
- Określ strukturę wyjścia
- Podaj konkretne wymagania
- Dodaj przykład (few-shot)
Zasada 2 - Czas na myślenie:
- Podziel na kroki
- Poproś o pokazanie rozumowania
Proces:
- Indywidualnie przepisz prompt (10 min)
- Test w AI - porównaj z oryginalnym (10 min)
- Prezentacja najlepszych wersji (5 min)
Przykład transformacji:
❌ Oryginalny: "Pomóż z matematyką dla uczniów"
✅ Po Andrew Ng:
"Jesteś doświadczonym nauczycielem matematyki dla klasy 7.
Zadanie: Stwórz materiał dydaktyczny na temat ułamków zwykłych.
Wykonaj następujące kroki:
1. Wygeneruj 3 zadania tekstowe z ułamkami (każde inne życiowe zastosowanie)
2. Dla każdego zadania podaj krok-po-kroku rozwiązanie
3. Dodaj jedno pytanie sprawdzające rozumienie koncepcji
Format odpowiedzi:
---ZADANIE 1---
Treść: [zadanie]
Rozwiązanie: [kroki]
---ZADANIE 2---
[analogicznie]
---PYTANIE KONTROLNE---
[pytanie sprawdzające zrozumienie]
Wymagania:
- Język dostosowany do 13-latków
- Przykłady z życia codziennego ucznia
- Każde zadanie max 2 zdania
Ćwiczenie 3: Budowanie biblioteki (20 min)
Zadanie: Stwórz 3 prompty dla swojego przedmiotu
Kategorie do wyboru:
- Generator materiałów dydaktycznych
- Komunikacja z rodzicami
- Wyjaśnianie trudnych pojęć
- Tworzenie zadań/ćwiczeń
- Ocenianie i feedback
Proces:
- Wybierz 3 kategorie (5 min)
- Napisz prompty używając szablonów (10 min)
- Przetestuj jeden prompt w AI (5 min)
Szablon do wypełnienia:
PROMPT 1: [Nazwa/kategoria]
[Treść promptu]
PROMPT 2: [Nazwa/kategoria]
[Treść promptu]
PROMPT 3: [Nazwa/kategoria]
[Treść promptu]
🏠 Zadanie domowe
Do następnej sesji (16.09):
1. Biblioteka promptów (30 min)
- Stwórz 10 promptów dla swojego przedmiotu
- Przetestuj każdy i zapisz jakość odpowiedzi (1-5)
- Popraw 3 najsłabsze prompty
- Przygotuj się do dzielenia najlepszymi
2. Projekt iteracyjny (25 min)
- Wybierz jeden skomplikowany materiał do stworzenia
- Rozpocznij od prostego promptu
- Przez 5 iteracji udoskonalaj prompt
- Zdokumentuj każdą wersję i zmiany
3. Test cross-platform (15 min)
- Weź najlepszy prompt z zadania 1
- Przetestuj go w ChatGPT, Claude, Bing Chat
- Porównaj jakość odpowiedzi
- Zapisz wnioski o różnicach między narzędziami
🔍 Najczęstsze błędy w promptach
1. Zbyt ogólne polecenia
❌ "Pomóż z nauką"
✅ "Stwórz plan nauki matematyki dla ucznia klasy 8 przygotowującego się do egzaminu, 2 godziny dziennie przez miesiąc"
2. Brak kontekstu
❌ "Wyjaśnij fotosyntezę"
✅ "Wyjaśnij fotosyntezę dla ucznia klasy 6, który ma problemy z naukami przyrodniczymi. Użyj analogii do gotowania."
3. Nieprecyzyjne wymagania
❌ "Napisz krótko"
✅ "Maksymalnie 100 słów, format punktów, język prosty"
4. Brak przykładów gdy potrzebne
❌ "Napisz w moim stylu"
✅ "Napisz w tym stylu: [przykład twojego stylu]"
5. Przekomplikowanie
❌ Jeden prompt z 10 różnymi zadaniami
✅ Podziel na kilka prostszych promptów
💡 Wskazówki pro-level
1. Używaj ograniczeń kreatywnie
"Wyjaśnij grawitację używając tylko obiektów z kuchni"
"Opisz średniowiecze jak reporter sportowy relacjonujący mecz"
2. Prompt chaining
Prompt 1: "Stwórz listę 10 najważniejszych dat w historii Polski"
Prompt 2: "Dla każdej daty z poprzedniej listy napisz zdanie wyjaśniające dlaczego jest ważna"
Prompt 3: "Na podstawie tych dat stwórz timeline interaktywny dla uczniów"
3. Template prompting
"Stwórz [TYP MATERIAŁU] na temat [TEMAT] dla [GRUPA DOCELOWA]:
- Element 1: [SZCZEGÓŁ]
- Element 2: [SZCZEGÓŁ]
- Format: [OPIS FORMATU]"
4. Persona prompting
"Wciel się w [POSTAĆ HISTORYCZNĄ/EKSPERTA] i opowiedz o [TEMAT] z tej perspektywy"
🔮 Na następną sesję
Sesja 5 (16.09): Tworzenie modeli klasyfikacji tekstu
Co będziemy robić:
- Automatyczna analiza stylu pisania uczniów
- Klasyfikacja esejów i wypracowań
- Tworzenie rubryk oceniania z AI
- Personalizacja materiałów na podstawie analizy tekstu
Co przygotować:
- Bibliotekę promptów z zadania domowego
- Przykładowe prace uczniów (zanonimizowane)
- Lista problemów pedagogicznych do rozwiązania z AI